Pas pothuajse 20 vite bisedime, vendet anëtare të Kombeve të Bashkuara kanë arritur të bien dakord mbi kuadrin ligjor për pjesët e oqeanit të cilët janë jashtë kufijve kombëtar.
Traktati historik, i cili do të mbulojë pothuajse dy të tretat e oqeanit që shtrihet jashtë kufijve kombëtarë, do të sigurojë një kuadër ligjor për ngritjen e zonave të mëdha detare si dhe për t’i mbrojtur ato nga humbja e kafshëve të egra dhe për të ndarë burimet gjenetike të deteve të larta.
U bë një ditë pasi afati përfundimtar për bisedimet kishte kaluar zyrtarisht, presidentja e konferencës, Rena Lee e Singaporit, njoftoi se anëtarët kishin rënë dakord për traktatin.
Sesioni i pestë i konferencës do të pezullohet me qëllim që të lejohet redaktimi dhe përkthimi i tekstit, tha ajo.
Më vonë delegatët do të mblidheshin për gjysmë dite për të miratuar zyrtarisht tekstin. Ajo e bëri të qartë se teksti nuk do të rihapet, raporton The Guardian.
Traktati është vendimtar për zbatimin e premtimit 30×30 nga vendet në konferencën e OKB-së për biodiversitetin, për të mbrojtur një të tretën e detit (dhe tokës) deri në vitin 2030.
Pa një traktat, ky objektiv do të dështonte, pasi nuk ekzistonte asnjë mekanizëm ligjor për të ngritur MPA-të në det të lartë.
Ekosistemet e oqeaneve prodhojnë gjysmën e oksigjenit që thithim, përfaqësojnë 95% të biosferës së planetit dhe thithin dioksidin e karbonit, si lavamanin më të madh të karbonit në botë.
Megjithatë, deri tani, rregullat e fragmentuara dhe të zbatuara lirshëm që qeverisin oqeanet e kanë bërë këtë zonë më të ndjeshme se ujërat bregdetare për t’u shfrytëzuar.
Është hera e tretë në më pak se një vit që vendet anëtare janë futur në selinë e OKB-së në Nju Jork për të arritur një marrëveshje “përfundimtare”.
Negociatat, të cilat u mbajtën mbi dy javë nga 20 shkurti qenë raundi i pestë i bisedimeve pasi negociatat e mëparshme përfunduan gushtin e kaluar pa marrëveshje.
Një nga pengesat kyçe, që ndau vendet në zhvillim dhe vendet e zhvilluara, ishte si të ndajnë në mënyrë të drejtë burimet gjenetike detare (MGR) dhe përfitimet përfundimtare. MGR, e cila përbëhet nga materiali gjenetik i sfungjerëve detarë të detit të thellë, krillit, koraleve, algave të detit dhe baktereve, po tërheqin vëmendje në rritje shkencore dhe komerciale për shkak të përdorimit të tyre potencial në mjekësi dhe kozmetikë.
Të tjera pika ngecëse përfshinin procedurën për krijimin e zonave të mbrojtura detare dhe modelin për studimet e ndikimit mjedisor të veprimtarive të planifikuara në det të lartë.
Në një masë të parë si një përpjekje për të ndërtuar besimin midis vendeve të pasura dhe të varfëra, Bashkimi Evropian u zotua për 40 milion € (42 milion dollarë) në Nju Jork për të lehtësuar ratifikimin e traktatit dhe zbatimin e hershëm të tij.
Monika Medina, ndihmës sekretare amerikane për oqeanet, mjedisin ndërkombëtar dhe çështjet shkencore, e cila ndoqi negociatat në Nju Jork, tha: “Ne largohemi nga këtu me aftësinë për të krijuar zona të mbrojtura në det të lartë dhe për të arritur qëllimin ambicioz të ruajtjes së 30% të oqeanit deri në vitin 2030. Dhe koha për të filluar është tani.”