Taxhudin Hamidi- Tetovë* Xhemaludin Al Afgani 1838- 1897Në qëndrimin e tij në Paris Xhemaludin Afgani takohet me shkrimtarin francez Ernest Renan të cilin metëvërtet e impresionoi me edetë dhe mendimet e tij të larta dhe lirinë e tij mendore.Ernes Renan pas takimit me Xhemaludin Afganin do të prononcohet duke thënë:” Liria e tij mendore dhe karakteri i tij i mrekullueshëm i paluhatshëm më vërtetoi se para meje kam të ringjallur disa nga ata që më i njohim si Avicena- ibn Sina , Averosa- ibn Rushdi ose disa tjerë nga ata jo krishter, të cilat pesë shekuj ndërtuan që ne sot e quajm TRADITA E SHPIRTIT NJERZOR.Xhemaludin Afgani në lidhje me ndjenjat fetare ka konkluduar duke shkruar se “Feja është substanca e vetme e popullit dhe burim i lumturisë të çdo individi”.Xhemaludin Afgani ishte fortë i inkuadruar për luftën kundër politikave kolonijale me intencë të shfrytëzimit të të dobëtit.Afgani si një musliman i drejtë bën thirrje në të gjitha segmentet për besimtarët që të jenë të vetëdijshëm dhe racionalitet i duhur.Pasi Afgani rrjedh dhe ka vizituar shumë vende me tradita që ruajnë bestitnitë dhe blasfemitë ne fe.Ai ishte disa vite në indi ku lexoi historinë e feve.Prandaj nga të gjitha fetë si thotë:” islami është i vetmi i cili qorton ata që besojnë a nuk kanë argumente”.Gjithashtu gjykon ata të cilat përcjellin kuptime pa asnjë shpresë.Islami thërret në mendje …ndërsa tekstete shpalljes janë themelues në shfrytëzimin e drejtë të mendjes.Afgani dhe AnglezëtAfgani nuk kishte konstelacione të mira me anglezët përdetisa ishte në indi, egjipt,francë, turqi etj.Ai ishte kundër miqësisë inferiore me perendimorët.Nga kjo miqësi inferiore ai kishte dro sepse kjo miqësi ngulfat motivet tona të mrekullueshme të përzemërta dhe idetë miope të cilat mbyllin shpirtin tone thoshte Afgani në shkrimet e tij.Gjithashtu thoshte se miqësia e perendimorëve shfaq interesimin e tyre ku vazhdimisht përpiqen të ngulfat dhe prish RENDIN VENDOR.Mendimi i Afganit në lidhje me tradhëtinë:Tradhëtar nuk është si i të cilit i është uzurpuar toka- vendi për para apo për ndonjë interes tjetër i vogël apo i madh.Por, tradhëtarë i vërtetë është ai i cili lejon armikun të vë këmbën në tokën – atdheun e tij, mirpo ka mundësi t’i kundërshtojë.Afgani thotë secili që ka mundësi të ballafaqohet me idetë e armikut dhe hesht i mbanë të fshehta aftësitë e tij nuk kundërshtonë ai është TRADHTARË.
(HIF- ll, f.455-459, zagreb- 1988)Afgani në shkrimet e tij thotë:Nuk është turp që të mundesh nga armikun me fuqi , luftë etj.Por , turp është të pajtohesh me uzurpimin e armikut.Autodestrukcioni është turpi i vërtetë dhe i pasrsyeshëm.Xhemaludin Afgani thotë:- Nuk mundet të ketë bashkësi e cila nuk ka gjuhën e vet;- Nuk mundet të jetë krenar pipulli i cili nuk ka histori;- Nuk mundet të ketë histori një vend i cili nuk mbështetet në traditat e tij komplet dhe- Nuk mundet të ketë hostori e cila do ta bëj të lumtur e cila nuk pranon dhe haronë veprat e HERONJËVE TË POPULLIT TË VET.
MORALI POLITIK IMPRESIONANT I AFGANIT
