Në prag të zgjedhjeve lokale të marsit në Turqi, mediat e pavarura po denoncojnë se aleatët politikë të presidentit Rexhep Tajip Erdogan po përdorin videot e rreme për të fituar vota në qytete të mëdha si Stambolli. Një video e krijuar nga inteligjenca artificiale, e cila u shpërndarë në rrjetet sociale, tregon kundërshtarin e Erdoganit, kryetarin e Bashkisë së Stambollit, Ekrem Imamoglu, duke lavdëruar punën e presidentit.
Sondazhet tregojnë se gara për Stambollin, qytetin më të madh dhe më të rëndësishëm të Turqisë, do të jetë e fortë dhe se Imamoglu ka një avantazh të vogël ndaj kandidatit të Erdoganit, Binali Yildirim. Mediat e pavarura thonë se videot e rreme janë një nga taktikat që po përdorin aleatët e Erdoganit për të manipuluar opinionin publik, pasi mediat kryesore, që janë nën kontrollin e qeverisë, nuk po i kontrollojnë burimet dhe vërtetësinë e tyre.
“Videot e rreme janë një armë e fuqishme në duart e pushtetit. Ata mund të krijojnë një video të rreme me inteligjencë artificiale dhe ta bëjnë një reklamë fushate. Kjo mund të ndikojë në zgjedhjen e miliona njerëzve, të cilët nuk kanë qasje në media të pavarura dhe besojnë atë që shohin në televizion apo në internet”, thotë Erol Onderoglu, përfaqësuesi i Reporters Without Borders në Turqi.
Në zgjedhjet presidenciale të vitit 2022, Erdogan përdori një video të rreme që e paraqiste kundërshtarin e tij, Kemal Kilicdaroglu, si një bashkëpunëtor të grupit separatist kurd, PKK, i cili është i listuar si një organizatë terroriste nga Turqia dhe shumë vende të tjera. Kilicdaroglu e mohoi këtë akuzë dhe e quajti atë një shpifje.
Grupet e të drejtave njerëzore paralajmërojnë se media e pavarur turke po përballet me një kërcënim tjetër nga qeveria, e cila ka miratuar një ligj të ri kundër dezinformimit, i cili lejon autoritetet të hetojnë dhe të ndjekin penalisht gazetarët që shkruajnë lajme që nuk pëlqehen nga qeveria.
“Ligji i ri kundër dezinformimit është një mjet i ri për të kufizuar lirinë e shprehjes dhe të informimit në Turqi. Qeveria mund të përdorë këtë ligj për të ndaluar apo për të penalizuar gazetarët që raportojnë për çështje të ndjeshme si korrupsioni, të drejtat e njeriut, apo lufta në Siri”, thotë Yaman Akdeniz, një avokat dhe profesor i së drejtës në Universitetin e Bilgit në Stamboll.
Akdeniz thotë se ligji i ri kundër dezinformimit ka bërë që mediat ndërkombëtare të jenë edhe më të rëndësishme për të ofruar informacion të besueshëm dhe të balancuar për publikun turk. Por autoritetet turke po bllokojnë qasjen në internet për disa media të huaja, si Deutsche Welle dhe Zëri i Amerikës, të cilat transmetojnë në turqisht. Për të lexuar këto media, njerëzit duhet të përdorin një rrjet privat virtual, i njohur si VPN, i cili anashkalon censurën.
“Qeveria turke po bën gjithçka që mundet për të kontrolluar informacionin dhe për të penguar qasjen e njerëzve në media të pavarura. Por njerëzit janë gjithnjë e më të interesuar për të ditur të vërtetën dhe për të gjetur burime alternative. Prandaj, përdorimi i VPN është bërë shumë i zakonshëm në Turqi, sidomos gjatë periudhave zgjedhore”, thotë Antonio Cesarano, nga kompania “Proton”, që ofron shërbime VPN për njerëzit në Turqi.
Por edhe VPN-të po hasin vështirësi, pasi autoritetet turke po kufizojnë disa nga rrjetet më të përdorura. Cesarano e quan atë si një lojë mes qeverisë dhe kompanive që ofrojnë VPN, që duhet të investojnë në teknologji të reja për të siguruar qasje të lirë në internet.
Ndërkohë, mediat e pavarura po përballen me një sfidë të madhe në verifikimin e lajmeve të rreme, të cilat po përhapen me shpejtësi në rrjetet sociale dhe në mediat kryesore.
“Ne si media e pavarur nuk kemi kapacitetin për të luftuar me lajmet e rreme, pasi kemi staf të kufizuar dhe burime të pakta. Ndërsa ata që prodhojnë lajmet e rreme kanë një ushtri të madhe dhe një buxhet të madh. Kjo është një betejë e padrejtë dhe e vështirë”, thotë Hikmet Adal, gazetar në portalin “Bianet”.
Me sondazhet që tregojnë se zgjedhjet e Stambollit do të jenë një garë e ngushtë, analistët paralajmërojnë se rreziku i lajmeve të rreme do të jetë i lartë, duke rritur edhe më shumë presionin mbi mediat e pavarura.