Vendimi i fundit i Gjykatës Kushtetuese konfirmoi vetëm ndryshimet e votuara në korrik të vitit të kaluar, kështu që qytetarët të cilëve u janë bllokuar llogaritë nga përmbaruesit për më shumë se 10 vjet, mund të kërkojnë zhbllokimin, të kërkojnë vjetërsimin e borxhit ose nëse nuk kanë kaluar 10 vjet që nga vendimi i përmbarimit, të kërkojnë uljen e kamatës, e cila nuk duhet të jetë më e madhe se borxhi bazë dhe përmbaruesit dhe gjyqtarët duhet të veprojnë sipas ndryshimeve të votuara në korrik të vitit të kaluar.
Kjo do të thotë se nuk pranohen pretendimet e parashtruesve nga 15 nismat që i janë dorëzuar Gjykatës për këtë çështje. Të gjitha nenet nga ndryshimet në Ligjin për Marrëdhëniet e Detyrimeve mbeten në qarkullim ligjor, siç është neni 1 i cili përcakton se shuma e kamatës së papaguar të dënimit pushon së rrjedhuri kur arrin shumën e principalit.
Sipas Gjykatës Kushtetuese, pretendimi në iniciativat se e drejta e pronës së kreditorëve cenohet nga fakti se ligjvënësi, pra Kuvendi, ka parashikuar të kufizojë masën e interesit penal, kur ai të arrijë masën prej drejtori, është i papranueshëm.
Gjykata konsideron se neni 4 i kontestuar i Ligjit për Marrëdhëniet e Detyrimeve nuk ka fuqi prapavepruese, përkatësisht prapaveprim sepse i referohet procedurave që janë ende në vazhdim e sipër, nuk kanë përfunduar, dhe jo atyre procedurave që kanë përfunduar para hyrjes në fuqi të ligjit. Ndër të tjera, Gjykata vlerësoi se nuk është shkelur parimi i ndarjes së pushteteve, siç pretendohet në nisma.
Sipas Gjykatës Kushtetuese, pretendimi në iniciativat se debitori vendoset në një pozitë më të privilegjuar në krahasim me kreditorin është i papranueshëm, sepse neni 1 nuk përcakton se për kë zbatohet, por përkundrazi, rrjedh qartë dhe saktë se ai zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjitha subjektet e tregut.
“Kjo temë është punuar në mënyrë të detajuar me praktikë të analizuar kushtetuese-gjyqësore dhe për të është dhënë një opinion përmes Forumit të Komisionit të Venecias, që do të thotë se janë mbledhur përvojat e disa shteteve, përfshirë Slloveninë, Kroacinë, Austrinë, Bosnje-Hercegovinën, Letonia, Polonia, Suedia, Danimarka etj”, thuhet në njoftimin e Gjykatës Kushtetuese.
Përmbaruesit reaguan pas miratimit të ndryshimeve në ligj dhe së bashku me avokatët, të mbështetur nga odat ekonomike , dhe i kërkuan Gjykatës Kushtetuese anulimin e ndryshimeve. Në kërkesën për anulimin e ligjeve, ata deklaruan se me ndryshimet palët vendosen në pozitë të pabarabartë, gjegjësisht diskriminojnë kreditorët, ndërsa debitorët i vendosin në pozitë të privilegjuar.
Ata shprehin pakënaqësinë e tyre me faktin se ndryshimet e ligjeve pas skadimit të afatit 10 vjeçar si afat absolut i parashkrimit, i llogaritur nga data e paraqitjes së kërkesës për përmbarim, shuhen të drejtat e kreditorëve për mbledhjen e kërkesave dhe në këtë mënyrë debitorët lirohen plotësisht nga çdo detyrim që kanë ndaj kreditorëve. Për kërkuesit e nismës, kjo zgjidhje ligjore ndikon negativisht në barazinë e palëve në marrëdhënien e obligacioneve.
Aktivistja Ana Gligorova, thotë se Gjykata Kushtetuese nuk pranoi iniciativat e kreditorëve të mëdhenj (bankat, oda ekonomike, EVN, operatorët telefonikë…) të cilët kërkuan rishikimin e ligjit të ri për kufizimin absolut prej 10 vitesh nga dokumenti ekzekutiv. Në arsyet e tyre për konfirmimin e kushtetutshmërisë së nenit 368 të Ligjit për marrëdhënie obligative, ata iu referuan opinionit të Komisionit të Venecias dhe dekreteve evropiane, në të cilat afati i parashkrimit priret të jetë sa më i shkurtër për shkak të efikasitetit të grumbullimit dhe me referencë të veçantë ndaj karakterit social të shtetit.
Sipas saj, në këtë moment kreditorët duhet të kenë dijeni për të drejtën e vjetërsisë apo parashkrimit, e cila në botën e qytetëruar është e garantuar dhe ka një datë skadence, andaj të fillojnë të tërheqin pretendimet që janë të vjetra. Bëhet fjalë për kompani të pasura që kanë ekstra fitim, që nuk kanë asgjë të veçantë për të humbur nëse respektojnë të drejtën e garantuar me ligj për qytetarët. Në momentin që kreditori tërhiqet, përmbaruesi tërhiqet në të njëjtën kohë. Për të parandaluar procese të gjata gjyqësore (të panevojshme) kreditorët, në interes të së drejtës për të qëndruar në krah kundër skllavërisë së borxhit. Le ta bëjmë të dukemi si një vend më i denjë për të jetuar!
Ndryshe, ndryshimet në aktet e detyrimeve dhe përmbarimit hynë në fuqi më 20 korrik 2023. Me ndryshimet dhe plotësimet në ligjin përmbarimor kufizohet shuma e kamatës, e cila nuk mund të jetë më e madhe se borxhi kryesor dhe vjetërsia e procedurës së përmbarimit është dhjetë vjet./Koha.mk/