Moldavisë iu dha statusi i kandidatit në BE qershorin e kaluar, por është përballur me presion të madh nga Moska.
Presidentja moldave, Maia Sandu, emëroi të premten një kryeministrin e ri për ta mbajtur vendin e saj në një trajektore pro-BE, pasi qeveria e mëparshme ra më herët gjatë ditës, pas muajve të rritjes së presionit rus mes luftës në Ukrainë.
Ajo emëroi Dorin Recean, një figurë e njohur pro-BE dhe këshilltare aktuale për sigurinë kombëtare, për të zëvendësuar Natalia Gavrilița, si kreun e ri të qeverisë. Parlamenti moldav, ku partia e Sandu ka një shumicë komode me 63 nga 101 vende, do të votojë për të konfirmuar emërimin javën e ardhshme.
Në një konferencë të papritur për shtyp të premten, tashmë ish-kryeministrja Gavrilița njoftoi se do të jepte dorëheqjen së bashku me qeverinë e saj pro-perëndimore. Moldavisë iu dha statusi i kandidatit në Bashkimin Evropian qershorin e kaluar, së bashku me Ukrainën, por qeveria është përballur me presion të fortë nga Moska, e cila ka kërkuar të minojë autoritetin e saj.
“Nëse qeveria jonë do të kishte pasur të njëjtën mbështetje në shtëpi siç kishim nga partnerët tanë evropianë, ne mund të kishim avancuar më tej dhe më shpejt”, tha Gavriliţa. “Moldavia po hyn në një fazë të re, në të cilën siguria është prioriteti ynë”, shtoi ajo.
Presidentja Maia Sandu tha se do të nisë diskutimet me partitë politike në parlament për të emëruar një kryeministër të ri.
Qeveria moldave ka akuzuar prej kohësh Rusinë, e cila ka bazat e ushtarëve në rajonin separatist të Transnistrisë në lindje, për nxitje të trazirave në vend, duke përfshirë protestat në kryeqytetin, Kishinau. Në një intervistë me POLITICO muajin e kaluar, Sandu akuzoi Rusinë se përdor krizën energjetike dhe shpenzimet spirale për të “sjellur paqëndrueshmëri në Moldavi”, duke iu referuar përpjekjeve dezinformuese të Rusisë për të ngjallur ndjenjën antiqeveritare.
Moska ka një histori të gjatë të kthimit të vidave ekonomike ndaj Moldavisë gjatë dy dekadave të fundit për të minuar administratat pro-BE, më së shumti duke vendosur ndalime për importet në Rusi të verërave shumë të rëndësishme të Moldavisë.
Rënia e qeverisë të premten vjen vetëm disa ditë pasi Gavriliţa u takua me Presidentin e Këshillit Evropian Charles Michel dhe shefen e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen në Bruksel për të vlerësuar perspektivat e anëtarësimit të Moldavisë në BE.
Në kufi me Ukrainën, Moldavia e ka gjetur veten në mënyrë të pasigurt pranë luftës dhe ka qenë e prirur të kryejë një akt balancues, ndërsa kërkon të mbrohet ushtarakisht pa provokuar Moskën.
Vendi me 2.5 milionë banorë, i cili ishte 100 për qind i varur nga gazi rus përpara pushtimit të Ukrainës, po luftonte me inflacionin e lartë dhe trazirat publike për kostot e larta të energjisë.
Sandu, një ish-aktivist kundër korrupsionit i arsimuar në Harvard, i tha POLITICO muajin e kaluar se një “diskutim serioz” po zhvillohej tani në vend, pas pushtimit rus të Ukrainës, duke përfshirë mundësinë e anëtarësimit në një aleancë të mbrojtjes.
“Tani, ka një diskutim serioz … në lidhje me aftësinë tonë për të mbrojtur veten, nëse ne mund ta bëjmë këtë vetë, ose nëse duhet të jemi pjesë e një aleance më të madhe,” tha ajo. “Dhe nëse arrijmë, në një moment, në përfundimin si komb se duhet të ndryshojmë neutralitetin, kjo duhet të ndodhë përmes një procesi demokratik”.
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskyy, u tha udhëheqësve të BE-së gjatë samitit evropian të së enjtes në Bruksel se Ukraina kishte përgjuar planet ruse për të “shkatërruar” Moldavinë.
Shërbimet e inteligjencës moldave më vonë konfirmuan se kishin identifikuar gjithashtu “aktivitete subversive” që synonin “minimin e shtetit të Republikës së Moldavisë, destabilizimin dhe shkeljen e rendit publik”.
Ministria e Jashtme e Moldavisë njoftoi të premten se do të thërriste ambasadorin rus për “shkeljen e papranueshme të hapësirës ajrore [të Moldavisë] nga një raketë ruse”, e cila fluturoi mbi vend si pjesë e një sulmi të gjerë rus në Ukrainë. /Politico