Ky zjarr ka filluar që 4000 vjet dhe nuk është ndalur kurrë”, thotë Aliyeva Rahila. “Edhe shiu që bjen këtu, bora, era – nuk pushon së djeguri.”
Përpara, flakët e larta kërcenin të shqetësuara në një shtrirje 10 metrash të kodrës, duke e bërë një ditë të nxehtë edhe më të nxehtë.
Ky është Yanar Dag – që do të thotë “shpi mali i djegur” – në Gadishullin Absheron të Azerbajxhanit , ku Rahila punon si udhërrëfyese turistike.
Një efekt anësor i rezervave të shumta të gazit natyror të vendit, të cilat ndonjëherë rrjedhin në sipërfaqe, Yanar Dag është një nga disa zjarre që ndodhin spontanisht që ka magjepsur dhe frikësuar udhëtarët në Azerbajxhan gjatë mijëvjeçarëve, shkruan CNN përcjell portali rtv21.tv
Eksploruesi venecian Marco Polo shkroi për fenomenet misterioze kur kaloi nëpër vend në shekullin e 13-të. Tregtarë të tjerë të Rrugës së Mëndafshit sollën lajme për flakët ndërsa do të udhëtonin në vende të tjera.
Kjo është arsyeja pse vendi e fitoi emrin “toka e zjarrit”.
Feja e lashtë
Zjarret e tilla dikur ishin të shumta në Azerbajxhan, por për shkak se ato çuan në një ulje të presionit të gazit nën tokë, duke ndërhyrë në nxjerrjen komerciale të gazit, shumica janë shuar.
Yanar Dag është një nga shembujt e paktë të mbetur dhe ndoshta më mbresëlënës.
Në një kohë ata luajtën një rol kyç në fenë e lashtë Zoroastrian, e cila u themelua në Iran dhe lulëzoi në Azerbajxhan në mijëvjeçarin e parë para Krishtit.
Për Zoroastrianët, zjarri është një lidhje midis njerëzve dhe botës së mbinatyrshme dhe një medium përmes të cilit mund të fitohet depërtimi dhe mençuria shpirtërore. Është pastruese, e qëndrueshme dhe një pjesë jetike e adhurimit.
Sot, shumica e vizitorëve që mbërrijnë në qendrën e vizitorëve jo-frills Yanar Dag vijnë për spektakël dhe jo për përmbushje fetare.
Përvoja është më mbresëlënëse gjatë natës, ose në dimër. Kur bie bora, thekonet treten në ajër pa prekur asnjëherë tokën, thotë Rahila.
Tempulli i Zjarrit Ateshgah
Për një pasqyrë më të thellë në historinë e adhurimit të zjarrit të Azerbajxhanit, vizitorët duhet të shkojnë në lindje të Baku për në Tempullin e Zjarrit Ateshgah.
“Që nga kohët e lashta, ata mendojnë se perëndia [e tyre] është këtu”, thotë udhërrëfyesi ynë, ndërsa hyjmë në kompleksin pesëkëndor i cili u ndërtua në shekullin e 17-të dhe të 18-të nga kolonët indianë në Baku.
Ritualet e zjarrit në këtë vend datojnë në shekullin e 10-të ose më herët. Emri Ateshgah vjen nga persishtja për “shtëpinë e zjarrit” dhe pjesa qendrore e kompleksit është një faltore altari me majë kupole, e ndërtuar mbi një kanal gazi natyror.
Një flakë natyrale, e përjetshme digjej këtu në altarin qendror deri në vitin 1969, por këto ditë zjarri ushqehet nga furnizimi kryesor i gazit në Baku dhe ndizet vetëm për vizitorët.
Tempulli është i lidhur me Zoroastrianizmin, por historia e tij është e dokumentuar më mirë si një vend adhurimi hindu.
Tregtarët dhe asketët
I ndërtuar si një bujtinë udhëtarësh në stilin karvanserai, kompleksi ka një oborr të rrethuar me mure.
Këto përdoreshin në mënyra të ndryshme nga pelegrinët, tregtarët kalimtarë (dhurimet e të cilëve ishin një burim jetik i të ardhurave) dhe asketët rezidentë, disa prej të cilëve iu nënshtruan sprovave të tilla si shtrirja në gëlqere kaustike, veshja e zinxhirëve të rëndë ose mbajtja e një krahu në një pozicion për vite me radhë.
Tempulli ra jashtë përdorimit si një vend adhurimi në fund të shekullit të 19-të, në një kohë kur zhvillimi i fushave të naftës përreth nënkuptonte se nderimi i Mamonit po fitonte një fuqi më të madhe.
Kompleksi u bë muze në vitin 1975, u nominua si një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në vitin 1998 dhe sot mirëpret rreth 15,000 vizitorë në vit./21Media